Makatta ağrı sık rastladığımız sorunlardan birisidir. Ne yazık ki makat ağrısına neden olan hastalık sayısının oldukça fazla olması ağrıya bakarak bir teşhise varmayı zorlaştırmaktadır. Ağrının yeri, şiddeti ve karakter özelliği sıklıkla bir ön tanı konmasına yardım eder. Ancak tedavi için kesin tanı konmalıdır. Bunun için önce gözle anal muayene sonrasında rectal tuşe muayenesi daha sonra da anoskopla anal kanalın gözle görerek muayenesi yapılır. Çoğunlukla bu muayenelerle tanı konur, tanı konamazsa daha ileri tetkikler yapmak gerekebilir. (kolonoskopi, BT, MR vs.). Ağrıya sebep olan hastalık kesin olarak teşhis edildikten sonra gerekli tedaviyi düzenlemek mümkün olur.
Makat ağrısının sebepleri nelerdir ?
Makatta ağrı yapan hastalıklar ile bu hastalıkların sebep olduğu ağrının karakterini ayrı ayrı inceleyerek hangi hastalığın buna sebep olduğu konusunda bir ön tanıya varabiliriz.
-Anal fissür:
Makat çatlağı anal bölge hastalıkları arasında en sık ağrıya sebep olan hastalıklardan biridir. Ağrı genellikle kabızlık sonrası zorlanarak yapılan bir büyük tuvaletle başlar, başlangıçta tuvalet yaparken cam keser gibi veya yırtılır gibi hissedilir. Tuvaletten kısa süre sonra geçer. Hastalık ilerledikçe ağrının tuvalet sonrası devam etme süresi gittikçe uzar. Makat ağrısı hastalık ilerleyip kronikleşince iyice artar, tuvalet sonrası ağrı süresi 8-10 saat kadar devam edebilir. Ağrı ile birlikte az miktarda parlak kırmızı renkte kanama görülebilir. Hastalığın ilk iki üç haftasında ilaç tedavisi denenebilir, ancak başarı şansı düşüktür. Anal fissür 3-4 haftadan fazla sürer ve kronikleşirse botulinum toxin enjeksiyonu veya ameliyat ile tedavi etmek gerekir.
–Tromboze hemoroid:
Basur anal bölgede en sık rastlanan hastalıktır. Ancak ağrı normalde hemoroid hastalığının karakteristik bir belirtisi değildir. Komplikasyon gelişmediği sürece basur hastalığında belirgin bir ağrı görülmez. Hemoroid hastalığının bir komplikasyonu olan tromboze hemoroid hastalığında hemoroid memelerinde ödem ve enflamasyon olur, memeler ciddi şekilde şişer. Bu dönemde şiddetli ağrı görülür. Buna basur memelerini oluşturan damarlarda kan pıhtılaşması ve iltihabi reaksyon sebep olur. Basur memeleri makat girişinde elle hissedilen şiş hassas baloncuklar şeklindedir. Ağrı bazen yürümeyi ve oturmayı imkansız hale getirecek kadar şiddetli olabilir. Erken dönemde sıcak su oturma banyosu ve ilaçla tedavi edip şişlikler inince kalıcı tedavi için cerrahi veya girişimsel tedavi yapılabilir.
-Anal hematom:
Hemoroidi olan hastalarda daha sık görülür. Tuvalette fazla ıkınmaya bağlı olarak makat etrafında bir kılcal damarın çatlaması sonucu cilt altında kanama olur. Bu kanama içinde kan pıhtısı olan bir şişliğe sebep olur. Buna anal hematom denir. Tromboze hemoroid gibi görünür ve ağrı yapar. Ağrı anal hematom büyüdükçe artar. Bir santimden küçük olan hematomlar çoğu zaman sıcak su oturma banyosu ve kremlerle kendiliğinden geçer, daha büyük olan hematomlar gerekirse lokal anestezi altında küçük cerrahi müdahale ile alınabilir.
-Anal abse;
Makat etrafında içi irin ile dolu ve çok ağrılı bir şişlikten ibarettir. Şikayetler kızarıklık ve ağrı ile başlar. Bölge sonradan şişmeye başlar, şişlik gittikçe büyür ve zonklama şeklindeki ağrı iyice şiddetlenir. Hastada ateş, halsizlik yada titreme görülebilir. Çok erken dönemde, irin birikimi yokken antibiyotik ile tedavi denenebilir, ancak genellikle başarısızdır. Bu nedenle cerrahi tedavi en doğru seçenektir. İçi irin dolu şişliğin acil olarak cerrahi girişimle açılıp boşaltılması gerekir. Daha sonra apse boşluğunun antiseptikli sıvılarla yıkanıp temizlenmesi gerekir.
Makatta ağrıya sebep olan ve daha nadir görülen hastalıklar;
-İltihabi barsak hastalıkları; Ülseratif kolit veya crohn hastalığı gibi hastalıklar bağırsaklarda ülsere yaralara sebep olur. Bunlar anal kanala yakın olunca ciddi ağrıya sebep olur, yanma görülebilir. Bu hastalarda kanama veya hastalığın diğer sistemik belirtileri olan karın ağrısı ile ishal görülebilir.
-Anal kanalın diğer iltihabi hastalıkları ve cinsel yolla bulaşan iltihabi hastalıklar makatta ülsere yaralar yaparak ağrı yanma ve kanamaya sebep olabilirler.
-Pelvis kemiklerindeki bazı hastalıklar makata vuran ağrıya sebep olabilir; Kuyruk sokumu ağrısı (coccydynia) artritler veya kemik tümörleri ağrıları makata vurabilir.
-Makat ve kalın barsak alt kısım kanserleri ileri evrelerde dolgunluk hissi ve künt ağrıya neden olur. Bu hastalarda kabızlık, büyük tuvalette zorlanma veya kısmi tıkanma ile birlikte kanama da görülebilir.
-Erkeklerde prostat iltihabı makata vuran ağrıya sebep olabilir.
–Levator ani sendromu; Büyük abdest tutmayı sağlayan kasların spazmına bağlı ortalama 45 dakika devam eden ağrılar tarif edilmiştir. Bu hastalarda muayene ve yapılan tetkiklerde herhangi bir hastalık bulgusuna rastlanmaz.
-Soliter rectal ülser; Kalın barsak en alt kısmında makata yakın sebebi kesin olarak bilinmeyen ülser şeklinde bir yaradır. Makatta ağrıya neden olur.
-Proctalgia fugax; Bazı hastalarda yapılan tüm araştırmalara rağmen makat ağrısının sebebi bulunamaz. Bu hastalarda makat bölgesine gelen pudental sinirdeki hassasiyete bağlı olarak ağrı oluştuğu bildirilmiş, sinir bloku yapıldığında hastalığın geçtiği görülmüştür.
Görüldüğü gibi makat ağrısına bazıları çok ciddi olan çok sayıda hastalık sebep olabilir. Bu nedenle makatta ağrı hissedildiğinde basur deyip geçiştirmemeliyiz. Konunun uzmanına muayene olup hastalığın kesin teşhis edilmesini sağlamak olası ciddi hastalıkların erken teşhis edilip tedavide daha başarılı sonuçlar almamızı kolaylaştırır.