Makat bölgesinde iç ve dış delik ile bu delikleri birleştiren kanalcıktan ibaret olan bir hastalıktır.. Bu deliklere fistül ağzı denir. İç ağız kalın barsağın son kısmı yada anal kanal iç kısmında, dış ağız makatın birkaç cm çevresinde bulunur. İç ağzın sürekli büyük abdestle teması sonucu kanal içinde kronik iyileşmeyen iltihap ve sürekli iç çamaşırı kirleten irinli akıntı vardır.
Anal fistül nasıl anlaşılır?
- Makat etrafında irin akıntısı yapan bir veya birden fazla delik (dış ağız).
- İç çamaşırı kirleten aralıklı irinli kötü kokulu akıntı
- Akıntı nedeniyle makat çevresinde ciltte tahriş ve kaşıntı
- Bazen dış ağzından anal kanala uzanan hafif ağrılı sertlik
- Dış ağzın tıkanması sonucu makat etrafında abse oluşumu; Gibi belirtiler anal fistül hastalığını düşündürür.
Anal fistül nasıl teşhis edilir?
Hastalığın tanısı büyük oranda muayene ile konur. Muayenede dış ağız görülür, stile ile içeri ne kadar gittiği kontrol edilir ve iç delikten stilenin çıkışı görülerek iç ağız tespit edilir. Bazı hastalarda bu muayene mümkün olmaz. Bu hastalar için kesin tanı Perianal MR ile konur. Gerekirse anal ultrasound veya tomografi yapılabilir.
Anal fistül nasıl oluşur?
Anal fistül ile makat absesi aynı şekilde oluşmaktadır. Makat apsesinde anlattığımız gibi anal kanalın 1-1,5 cm iç tarafındaki bezlerin değişik nedenlerle kanalcıkları tıkanınca bezlerde iltihap oluşmakta ve iltihap ilerleyince makat apsesine dönüşmektedir. Bu apseler çok hızlı gelişip şiddetli olabileceği gibi yavaş, kronik seyirli daha hafif geçirilebilir. Cerrahi müdahale ile tedavi edilen apselerin üç te biri, kendiliğinden dışarı boşalan apselerin de çoğu, kronik iltihap ile iç ve dış ağız arasında bir kanal oluşturur. Sürekli irinli akıntı yapar ve fistüle dönüşmüş olur.Ayrıca;
-Crohn hastalığı
-Divertikülit
-Hidradenitis süpürativa
-Tüberküloz ve HİV
-Anal cerrahi müdahaleler; gibi durumlar anal fistülün sebepleri arasında sayılabilir.
Anal fistül nasıl tedavi edilir?
Anal fistülün başlıca tedavi yöntemi cerrahidir. Hastalığı oluşturan kanalın makatta büyük abdestin tutulmasını sağlayan kaslarla ilişkisine göre 4 çeşit fistül tanımlanmaktadır. Fistül kanalının, kasların altından veya alta yakın içinden geçtiği fistüller basit fistül olarak kabul edilir. Bunların ameliyatı nispeten daha kolaydır. Fistülotomi denilen ameliyat kaslara fazla hasar vermeden gerçekleştirilebilir. Ancak fistül kanalının kasların üstünden veya üste yakın içinden geçerek oluşmuş fistüllerde fistülotomi yapıldığında kasların büyük kısmı kesileceğinden hastanın büyük abdestini tutması mümkün olmaz. Bu nedenle fistülotomi ameliyatı yapılamaz. Bu tür fistüller yakın zamana kadar seton ameliyatı denilen bir yöntemle tedavi edilliyordu. Ancak günümüzde Lazer teknolojinin tıpta kullanılması ile tüm fistül tiplerinde uygulanabilen başarılı bir tedavi seçeneği haline gelmiştir. Başlıca Tedavi Seçenekleri ;
-Laserle tedavi; Fistül traktı içine dış delikten girilir kanal küretle kazınarak temizlenir ve laser probu sokulup kanala içerden lazer enerjisi ile ablasyon yapılır. Bu tedavi yönteminde kesme işlemi olmadığı için her fistül tipinde uygulanabilir. Lazer ile tedavide oldukça başarılı sonuçlar alınmaktadır.
-Fistülotomi; Basit fistüllerde başarıyla uygulanabilir. Cerrahi olarak fistül kanalı kesilerek çıkarılır veya kürete edilerek iyice temizlenir. Yara dikilmeden segonder iyileşme için açık bırakılır. Antiseptikli oturma banyolarıyla 3-4 haftada iyileşme sağlanır.
-Seton amelliyatı; Fistül traktının kasların üstünden geçtiği ve fistülotomi yapılırsa abdest tutamama riskinin yüksek olduğu hastalarda uygulanır. Dış ağızdan girilip iç ağızdan çıkılarak kanalının içinden geçirilen silikon ipin uçları bağlanıp halka şeklinde aylarca tutulur. Vücut ipi yabancı cismi olarak algılar, bu nedenle dışarı atmak ister, ipi atarken fistül traktını da aşağı kaydırarak iyileşme sağlanır. Başarı oranı fistülotomiye göre daha düşüktür.
-Fibrin glue; Dış ağızdan girilip kanalın içi kazınarak temizlenir, içine fibrin glue enjekte edilerek yapışıp iyileşmesi sağlanır. Yeni bir yöntemdir. Gerek tedavi başarısı gerekse nüksler ile ilgili uzun dönemli takip ve çalışma sayısı yetersizdir.
Ayrıca; Biyoprostetik plak ve flap operasyonu gibi cerrahi yöntemler uygulanmaktadır.
Tedavinin riskleri nelerdir ?
-İltihap: Operasyonun yapıldığı bölge göz önüne alındığında iltihap kaçınılmazdır, direnci düşük hastalarda ilerleyip ciddi sonuçlar doğurabilir. (Diabet, steroid kullanımı kemoterapi vs.)
-Fistülün tekrarlaması; Komplike fistüllerde yapılan girişimlerin tekrarlama oranı daha yüksektir.
-Büyük abdest tutamama; hem doktor hemde hastaların korkulu rüyasıdır. Komplike fistül operasyonlarında oluşma riski vardır, hastanın hayatını kabusa çevirebilir.
Not: Makatta görülen fistül ile fissür hastalığı isim benzerliği nedeniyle sıklıkla birbiri ile karıştırılır. Bu nedenle Anal Fissür Nedir, Neden Olur, Nasıl Tedavi Edilir? başlıklı yazımızı okumanızı öneririz.